13 септември (МИА)

1506.- Умре италијанскиот сликар и гравер Андреа Мантења кој ги изработил величенствените фрески во црквите на еремите во Падова и во дворецот во Мантова, урнати во Втората светска војна.

1592.- Умре францускиот писател и филозоф Мишел Ејквем де Монтењ, обновувач на интелектуалниот скептицизам и предвесник на слободните општествени мисли во 17. и 18. век. Де Монтењ сметаше дека човечкиот разум е немоќен во барањето вистина и правда, но дека секој човек е должен да изнајде извесни норми во приватниот и јавниот живот како би живеел разумно свесен за своите општочовечки одговорности.

1598.- Умре шпанскиот крал Фелипе Втори, кој ја предводеше земјата во војните против Отоманското царство од 1571 до 1578 и против Англија од 1588 година, која заврши шест години по неговата смрт. По поразот на неговата „Непобедлива армада“ во 1588 година во битката со англиската морнарица во каналот Ла Манш, Шпанија никогаш повеќе не стана светска сила.

1788.- Њујорк е прогласен за прва федерална престолнина во САД.

1819.- Родена е германската пијантистка Клара Шуман, една од најголемите мајстори на клавир во 19. век. Нејзината концертна кариера започна на деветгодишна возраст. Ширум Европа ги популаризираше делата на Роберт Шуман, за кого се омажи во 1840 година. Покрај неговите дела, ги популарилизираше и делата на Лудвиг ван Бетовен, Фредерик Шопен, Јоханес Брамс, Феликс Менделсон.

1872.- Умре Лудвиг Фоербах, германски филозоф. Беше под влијание на Хегел, а потоа стана критичар на неговата филозофија. Од делата познати му се „Суштина на христијанството“, „Мисли за смртта на бесмртноста“, „Суштина на религијата“ и други. Роден е на 28 јули 1804 година.

1874.- Роден е австрискиот композитор Арнолд Шенберг, основач и теоретичар на модерниот музички експресионизам, и професор на музичката академија во Виена, Берлин, Бостон и во Лос Анџелес.

1882.- По востанието кое ги загрози плановите на Лондон за користење на Суетскиот канал, Британците ја поразија египетската војска кај Тел ел Кебир, Египет, и продолжија со освојување на земјата и соседен Судан.

1887.- Во Вуковар, Хрватска е роден Леополд (првобитното име Лавослав) Ружичка, швајцарски хемичар од словачко потекло. Добитник е на една половина од Нобеловата награда за хемија во 1939 година за изучувањето на сексуалните хормони. Втората половина од наградата ја доби германскиот биохемичар Адолф Бутенант. Умрел во Цирих, Швајцарија, на 26 септември 1976 година.

1894.- Роден е англискиот писател Џон Бојнтон Пристли, автор на дела со ведрина и хумор, но и со критика за општеството. Дела: „Добри другари“, „Англиско патување“, „Полноќ во пустина“, „Ангелско сокаче“, драмите: „Дојдоа до градот“, „Инспекторот дојде“, „Чаша пиво“, есеите „Англиски комични ликови“, „Англиски роман“, „Англиски хумор“, „Дикенс и неговиот свет“.

1903.- Во Париз е родена Клодет Колбер, родена е како Клодет Лили Шошоан, кралица на холивудските комедии во триесеттите гдоини на 20. век. Умрела во Бриџтаун, на карипскиот остров Барбадос, на 29 јули 1996 година.

1903.- Роден е српскиот писател Бранимир Ќосиќ, кој пишувал за животот на младите по Првата светска војна.

1903.- Околу 2.000 жители од Охридско, пред силниот налет на Бахтијард-пашовата туска војска што пустошеше се пред себе, побара засолниште во месноста Рашанец. Збегот беше добро организиран и заштитуван од четите на војводите Аргир Маринче, Никола Митрев, Цветко Стојанов и други. Со помош на предавник, турската војска го скрши и овој востанички отпор на македонското население од овој крај во времето на Илинденската епопеја. Околу 200 жители од Охридско загинаа во борбата на Рашанец. Меѓу загинатите беше и војводата Аргир Маринче, кој со својата храброст им даде пример на сите борци како треба да се борат за слободата на својот народ. Аргир Маринче е роден во Охрид, во 1870 година.

1922.- Во Ел Азизи во Либија, измерена е највисоката температура во сенка - 58 Целзијусови степени.

1923.- Во Шпанија на власт дојде генералот Мигел Примо де Ривера кој со благослов на кралот Алфонсо Тринаесетти заведе профашистичка диктатура со која привремено го задуши револуционерното демократско движење.

1924.- Во Софија терористот Владо Черноземски го уби Димо Хаџи Димов, еден од најпознатите идеолози и теоретичари на автентичното македонско национално-ослободително движење. Беше учесник во битката кај Баница, на 4 мај 1903 година кога животот го загуби апостолот на македонското национално-ослободително движење Гоце Делчев. По поразот на Илинденското востание застана на страната на прогресивната левица на ТМОРО, а во времето на Младотурската револуција разви активна идеолошка дејност и беше еден од иницијаторите за создавање на Народната федеративна партија на чело со Јане Сандански. Роден е во селото Горно Броди, Егејска Македонија, на 20 октомври 1875 година.

1924.- Во Софија е убиен Владислав Ковачев, популарен штипски војвода и публицист, уредник на весникот "Автономна Македонија" и идеолог на Македонската емигрантска федеративна организација. Роден е во Штип, на 5 јануари 1875 година.

1953.- Во Скопје, на Градскиот стадион, се одигра првиот меѓусебен прволигашки фудбалски натпревар меѓу Вардар и Работнички. Резултатот заврши 2:2.

1955.- СССР и Западна Германија воспоставија дипломатски односи.

1971.- Во нападот на американската полиција и Националната гарда, со кој заврши петдневниот бунт во њујоршкиот затвор Атика, загинаа 31 затвореник и 11 затворски чувари.

1989.- Најголемите демонстрации против апартхејдот во Јужна Африка, во Кептаун, ги предводеше надбискупот Дезмонд Туту.

1989.- Во Тирана умре Стеријо Спасе, албански писател од македонско потекло. Роден е во селото Глобочица, во 1914 година.

1991. - САД и СССР се договорија да престанат со дотур на вооружувањето на завојуваните страни во Авганистан.

1992.- Умре американскиот филмски глумец Ентони Перкинс. Филмови: „Психо“, „Пријателско убедување“ (Оскар), „Процес“, „Го сакате ли Брамс?“, „Квака 22“, „Судија за бесење“, „Убиство во Ориент експрес“, „Црна дупка“.

1993.- Израел и Палестинската ослободителна организација во Вашингтон потпишаа мировен договор.

1993.- Во Скопје умре Јон Исаја, претставник на најстарата генерација македонски артисти. Роден е во Тетово, во 1915 година.

1994.- Во Скопје трагично го заврши својот живот Радмила Трифуновска, македонски писател, предавач и новинар. Автор е на поезијата "Зли дождови", "Црни птици" и на расказите "Жена и војна" и "Враќање". Родена е во Скопје, на 28 март 1390 година.

1995.- Република Македонија и САД воспоставија дипломатски односи.

1995.- Министрите за надворешни работи на Македонија и на Грција, Стево Црвенковски и Каролос Папуљас во Њујорк во присуство на Сајрус Венс, специјален претставник на генералниот секретар на Обединетите нации, потпишаа привремена Спогодба за пријателски односи и градење доверба и се обврзаа на почитување на заемниот суверенитет и територијален интегритет прифаќајќи ги меѓународно признаените државни граници.

2001- Државниот секретар на САД Колин Пауел првпат потврди дека саудискиот исламски терорист Осмама бин Ладен е осомничен како организатор на терористичките напади на Ал Каеда изведени два дена пред тоа во Њујорк и во Вашингтон во кои загинаа безмалку 3.000 лица.

14 септември (МИА)

1262.- Силите на кастилијанскиот крал Алфонсо X ел Сабио го зазедоа пристаништето Кадис на брегот на Атлантскиот Океан, со што ја завршија петвековната маварска окупација на градот.

1321.- Умре италијанскиот писател, филозоф и политички мислител Алегиери Дуранте, познат како Данте Алигиери. Изучуваше јазици, право и филозофија, а се бавеше и со политика поради што во 1302 година беше протеран од неговата родна Фиренца.

1523.- Умре папата Адријан VI, единствен Холанѓанец поглавар на римокатоличката црква во нејзината историја. Неговиот понтификат траеше неполни две години во кои не ја оствари својата замисла за обединување на европските земји во борабата против Отоманското царство.

1547.- Роден е холандскиот државник Јохан фан Олденбарневелт, татко на модерната холандска држава.

1752.- Велика Британија и нејзините колонии го прифатија Грегоријанскиот календар.

1760.- Роден е Луиџи Черубини, италијански композитор. Умре на 15 март 1842 година.

1769.- Роден е Александар фон Хумболт, германски природонаучник, географ и истражувач, основач на физичката географија. Умре на 6 мај 1859 година.

1812.- Францускиот цар Наполеон Први влезе во Москва. Москва беше запалена од самите Руси за да го спречат зимувањето и снабдувањето на трупите на Наполеон.

1829.- По поразот во војната која во 1828 година ја започна против Русија, Турција во Едрене го потпиша мировниот договор со кој на Русија и ја отстапи делтата на Дунав и кавкаскиот црноморски брег.

1847.- По низа победи во Американско-мексиканската војна, единиците на САД под команда на генерал Видфилд Скот го окупираа Сиудад Мексико. Со мировниот договор мексиканската влада беше принудена на воено посилниот сосед да му ги отстапи Калифорнија, Јута, Аризона и Њу Орлеанс.

1851.- Умре американскиот писател Џејмс Фенимор Купер, еден од првите пишувачи на историски роман во американската литература. Дела: романите „Шпион“, „Пилот“, „Индијанци“, циклус романи „Ловец на елени“, „Последниот Мохиканец“, „Извидник“, „Пионери“, „Прерии“.

1852.- Умре англискиот војсководец и државник фелдмаршал Артур Велзли Велингтон кој се прослави со војните против францускиот цар Наполеон Први.

1886.- Роден е чешкиот дипломат Јан Гариг Масарик, шеф на чехословачката дипломатија. Во март во 1948 година изврши самоубиство. Мотивите за чинот не се расветлени, но се знае дека тој не му беше наклонет на комунистичкиот режим на власта.

1911.- Рускиот премиер Петар Столипин беше смртно ранет во атенатат извршен во театар во Киев. Умре четири дена по атентатот.

1914.- Генерал Ерих фон Фалкенхајн го замени во Првата светска војна генералот Хелмут вон Молтке на местото началник на штабот на германската Врховна команда.

1918.- Во Прилеп е роден проф. д-р Димко Кепески, еден од основачите на Клиниката за ортопедски болести во Скопје. Умре во Скопје, на 27 ноември 1996 година.   

1924.- Во познатите септемвриски горно-џумајски колежи е убиен Арсениј Јовков, македонски револуционаер и публицист. Своите духовни сили ги посвети на повеќе области во културата, меѓу кои најмногу на журналистиката. Учествуваше во Илинденското востание. Тој е првиот македонски филмски сценарист, според чие сценарио е снимен документарниот филм „Македонија на филм“ во 1923 година. Роден е во селото Селци, Струшко, на 25 март 1884 година.

1927.- Во автомобилска несреќа загина американската балерина Исидора Данкан. Таа е една од најзначајните балерини на 20 век.

1928.- Во Прилеп е роден Димитар Гешоски, еден од најпознатите македонски артисти. Во својата богата артистичка дејност оствари над стотина театарски, телевизиски и филмски ликови. Умрел во Скопје, на 29 октомври 1989 година.

1937.- Умре чешкиот државник и филозоф Томаш Гариг Масарик, прв претседател на Чехословачка од 1918 до 1935 година и професор на Прашкиот универзитет. Од 1907 година како пратеник во австроунгарскиот Парламент се бореше против режимот на Хабзбуршката монарија.

1939.- Хеликоптерот „VS-300“ на рускиот конструктор Игор Сикорски, кој емигрираше во САД, го изведе првиот успешен хеликоптерски лет во историјата на воздухопловството.

1959.- Советската „Луна 2“ стана првиот вселенски брод кој се спушти на Месечината.

1960.- Во Белград заврши состанокот на претставниците на земјите производители на нафта на кој е донесена одлука за основање на ОПЕК (Огранизација на земјите извознички на нафта).

1971.- Во Скопје умре Томо Владимириски, македонски академски сликар и сценограф. Во сликарството мотиви му се луѓето, историјата и пејзажите на Македонија. Роден е во Скопје, на 26 август 1904 година.

1977.- Во Хемшајр, во Англија умре Леополд Стоковски, американски диригент од полско потекло, пропагатор на современата музика, еден од најпознатите диригенти во светот. Роден е во Лондон, на 18 април 1882 година.

1982.- Ден по сообраќајната несреќа на приодот на Монте Карло, во Франција умре славната холивудска артистка, принцезата од Монако Грејс Кели. Родена е во Тексас, во 1928 година.

1982.- Во експлозија на бомба која во седиште на христијанската партија ја подметнаа исламски терористи загинаа претседателот на Либан Бешир Џемаил и уште 20 лица.

1995.- Рускиот претседател Борис Елцин одби да ги потпише законите на Државната дума со кои Русија би се откажала од примена на санкции против Југославија, а ги воведе против Хрватска.

1996.- Во Прилеп умре Пеце Атанасоски, македонски инструменталист - гајдаџија. Роден е во селото Долнени, Прилепско, во 1926 година.

1996.- Умре Благоја Николовски, македонски вокален солист-тенор. Роден е во 1935 година.

1997.- Во пожар во нафтената рафинерија во Висакапата, на југот од Индија, загинаа најмалку 56 лица, а истиот ден во централниот дел на земјата загинаа 81 патник кога експресен воз падна од мост во река.

1997.- Во судар на американски и германски воени авиони над Атлантскиот Океан близу брегот на Намибија загинаа сите 22 лица во двата авиона.

2000.- Високиот функционер на кинескиот парламент Ченг Кеџи е погубен под обвинение дека примил мито од пет милиони долари. Тој е највисокиот кинески функционер кој е осуден на смрт поради корупција од 1949 година.

2001.- Умре Ахмад Шах Масуд, со години водечки герилски командант во Авганистан против владејачките талибанци, подлегнувајќи на повредите кои пет дена пред тоа му ги нанесе терорист-самоубиец активирајќи експлозив во Масудовата канцеларија.

2003.- Швеѓаните на референдум со убедливо мнозинство се изјаснија против воведувањето на еврото како официјална валута во земјата.

2003.- Војската со пуч ја презеде власта во малата западноафриканска земја Гвинеја Бисао.

2004.- Во експлозија на автомобил-бомба на преполниот пазар во западниот дел на Багдат, во непосредна близина на полициска станица, загинаа 47, а ранети беа преку 100 лица. Одговорноста за нападот ја презеде бунтовничката група која ја предводи соработникот на Ал Каеда Абу Мусаб ал Заркави.

2005.- Во Скопје почина најуспешната македонска падобранка во женска конк*ренција Нада Ицева - Салџиева. Таа има изведено преку илјада падобрански скокови и беше членка на женската падобранска репрезентација на Југославија. Победник е на повеќе меѓународни падобрански купови и е републички рекордер во женска конк*ренција во сите падобрански дисциплини. Добитник е на највисокото признание на ФАИ - Меѓународна воздухопловна федерација - „Златна мечка со три дијаманти“. Македонскиот Олимписки Комитет во 1998 година, кога го изведе својот последен скок ја прогласи за Македонски спортски великан. Родена е во 1934 година во село Павлешенци, Свети Николе.

2006.- Во Фиренца умре Оријана Фалачи, најпознатото италијанско новинарско перо. Родена е во 1930 година.

2007.- Меѓународниот Црвен крст соопшти дека најмалку 150 луѓе загинаа, а повеќе од стои илјади се евакуирани поради поплавите и невремето кои ја зафатија Африка. Невремето највеќе ги погоди Етиопија, Руанда и Уганда. Обединетите нации соопштија дека поплавите загрозиле 500.000 жители во 12 африкански земји и дека уништиле обработливо земјиште и станбени објекти, како и дека во некои земји се поплавени и цели градови.

23 јули 2011 (МИА)

1757.- Во Мадрид умре Доменико Скарлати, италијански чембалист и композитор, оргулист и диригент. Напишал 555 сонати за чебало во рок-стил. Роден е во Неапол, на 26 октомври 1685 година.

1759.- Русите во Седумгодишната војна, под команда на генералот Петар Салтиков, ја победија пруската армија во битката кај Каја, на исток од тогашната Прусија. Во битката загинаа најмалку 6.000 Пруси.

1875.- Умре американскиот пронаоѓач Ајзак Мерит Сингер (Исак Мерит) кој во 1851 година разви прва шивачка машина која влезе во масовна употреба.

1885.- Умре американскиот генерал и државник Јулисиз Симпсон Грант, врховен командант на армијата на Север во граѓанската војна од 1861 до 1865 година.

1892.- Роден е етиопскиот цар Хаиле Селасие Први, кој во 1928 година по смртта на Менелик Втори е именуван за регент и крал, а во 1939 година е крунисан за цар на Етиопија. Од земјата избега во 1936 година, една година по агресијата на фашистичка Италија. Се врати во 1941 година и владееше до 1974 година, кога е симнат со ударот на левичарските офицери кои потоа и го убија.

1914.- По убиството на надвојводата Фердинанд во Сараево, Австро-унгарската монархија и упати ултиматум на Србија, обвинувајќи ја како главен организатор во сараевскиот атентат. Србија, по совет на царска Русија, го прифати речиси во целост, со исклучок на барањето на истрагата за атентатот на територија на Србија да ја вршат австроунгарските чиновници. За Австро-унгарската монархија тоа беше доволен повод пет дена подоцна да и објави војна на Србија. Со тоа почна Првата светска војна.


1915.- Во селото Битуше, Гостиварско, роден е Тихомир Милошевски, народен херој на Македонија. Беше генерал-полковник и прв командант на македонските воени единици во текот на НОВ на Македонија. Умре во Скопје, на 1 април 1984 година.

1916.- Умре шкотскиот физичар Вилијам Ремзи, добитник на Нобеловата награда за хемија во 1904 година. Го испитуваше молекуларниот состав на чистите течности и ги откри гасовите хелиум, агрон, криптон, неон и ксенон. Докажа дека хелиумот се создава при радиоактивно распаѓање на радиумот.


1942.- Во Софија, бугарските фашисти ги стрелаа Никола Јонков Вапцаров, бугарски и македонски поет, есеист, новинар и револуционер. Еден е од основоположниците на Македонскиот литературен кружок во Софија (1938-1941). Во 1940 година ја издаде својата единствена стихозбирка „Моторни песни“. Роден е во Банско, на 7 декември 1909 година. Истиот ден беа стрелани Антон Попов-Дончо, бугарски и македонски револуционер, писател и публицист, и Атанас Романов, македонски патриот.

1942.- Почна Сталинградската битка меѓу германските фашисти од една страна и советската армија од друга страна.

1948.- Умре американскиот филмски режисер Дејвид Ворк Грифит, еден од најзначајните филмски творци во ерата на немиот филм. Филмови: „Нетрпеливост“, „Бегство“, „Големата љубов“, „Падот на Вавилон“, „Америка“, “Абрахам Линколн“.

1951.- Во затвор умре францускиот маршал Анри Филип Петен, точно шест години откако е изведен пред суд под обвинение дека во Втората светска војна изврши предавство на Франција. Славниот војник од Првата светска војна соработуваше со Адолф Хитлер и беше на чело на квислиншката Влада во Виши поради што е осуден на смрт, но поради претходните заслуги казната му е заменета со доживотен затвор.

1951.- Умре Роберт Флаерти, американски филмски режисер, снимател, писател, еден од пионерите и најзначајните создавачи на документарниот филм. Најпознати му се филмовите „Нанук од север“, „Моана“, „Човекот од Аран“, „Земја“ и „Приказна од Луизијана“. Роден е во 1884 година.

1962.- Првпат во историјата е остварен директен телевизиски пренос преку Атлантикот. Преносот е извршен со помош на телекомуникациониот сателит „Телстар“.


1992.- Во Скопје е формирана Комора на приватниот капитал на Македонија.


1993.- Во Охрид умре Петар Калајџиски, еден од истакнатите претставници на македонското копаничарство, член на ДЛУМ. Роден е во 1914 година.


1993.- Република Македонија стана 138 членка на Светската организација за интелектуална сопственост.


2001.- На македонско-албанската граница, кај месноста Рибница, е пукано врз патрола на АРМ, при што загина Миле Гиновски (на 43 години) од Кичевско, припадник на АРМ.


2001.- При одбраната на село Лешок, Тетовско, од албанските терористи е убиен Ѓоко Лазаревски (роден 1927 година), припадник на МВР на РМ.

2007.- Умре рускиот режисер Александар Татарски, автор на повеќе стотици анимирани филмови и творец на првото руско независно студио „Пилот“. Автор е на проектот „Русија во анимација“.

Извор: МИА

1604 По многу одложувања, црковните власти во Шпанија дозволиле да се печати делото на големиот шпански писател Мигуел де Серванте „Дон Кихот“.

1960 Првата политичка дебата меѓу Ричард Никсон и Џон Фицџералд Кенеди која била пренесувана на ТВ

1962 Се прокламира арапската Република Јемен

1993 Во Виница е отворен Првиот фестивал за хумор, сатира и карикатура во Република Македонија, наречен „Ин Виница веритас“.

1993 Во селото Доверзенце, кумановско, е осветена новоизградената црква „Свети Ѓорѓи“.

 

Родени

1889 Мартин Хајдегер, главен претставник на егзистецијализмот во Германија. Извршил големо влијание врз современите философи на егзистенцијализмот. Негови најпознати дела се „Битие“, „Кант и проблемот на метафизиката“ и „Што е метафизика“. Умрел во 1976 година.

1898 Џорџ Гершвин, американски композитор, пијанист и музичар

1848 Оливија Њутон-Џон, австралиска актерка и пејачка

1856 Линда Хамилтон, американска актерка

 

Починале

1868 Август Фердинанд Мебиус, германски математичар, творец на Мебиусовата лента.

1945 Бела Барток, унгарски композитор, пијанист и етномузиколог

1973 Ана Мањани, италијанска актерка

1990 Алберто Моравија, еден од најголемите современи писатели.

2010 Димитар Зози, еден од најголемите македонски актери.

1 октомври

331 п.н.е.- Александар Македонски го победил Дариј III во Битката кај Гавгамела.

1207.- Роден е англискиот крал Хенри III кој на престолот застана на деветгодишна возраст по загинувањето на неговиот татко Џон, наречен Џон Без Земја. Вистински почна да владее во 1234 година.

1684.- Умре францускиот писател Пјер Корнеј, творец на класичната француска трагедија. Пишуваше и комедии, религиозни поеми и театарски летературно-теориски статии. Дела: трагедиите „Сид“, „Родогин“, „Никомед“, комедијата „Лажливец“.

1754.- Роден е рускиот цар Павле I Петрович Романов, наследник на Катарина Велика. По доаѓањето на власт во

1795.-     Белгија е освоена од Франција.

1796.- година во борбата против ширењето на идеите на Француската револуција Русија ја воведе во „Втората коалиција“ со Англичаните и Австријците против Французите. Разочаран од пасивноста на Англија, во 1800 година се смири со „првиот конзул“ на Франција, Наполеон Бонапарта и ги прекина дипломатските односи со Лондон. Со честото менување на чиновништвото против себе ги сврте офицерите кои во 1801 година го убија.

1865.- Роден е фрнцускиот композитор и музички критичар Пол Дика, професор на Парискиот конзерваториум. Дела: „Аријадна и Синобрадиот“, „Пери“.

1891.- Во селото Смоквица е роден Ангел Динев, македонски општественик и публицист. Во своите дела "Македонските Словени", "Илинденската епопеја" и "Политичките убиства во Бугарија", смело го истакнува постоењето на македонската нација. Учесник е во македонското националноослободително движење. Умре во Скопје, на 17 февруари 1952 година.

1904.- Во Киев е роден Владимир Хоровиц, руски пијанист, еден од најдобрите музичари во 20. век. Во 1944 година стана американски државјанин. Концерти приредуваше во Киев, во Берлин, во Лондон, во Њујорк и на други места. Умре во Њујорк, на 6 ноември 1989 година.

1914.- Турција како сојузник на Централните сили во Првата светска војна ги затвори Дарданелите за бродовите од земјите-членки на Антантата.

1918.- Предводени од англискиот полковник Томас Лоренс, познат како Лоренс од Арабија, Арапите во Првата светска војна со помош на Британците го презедоа Дамаск од Турција.

1923.- Во Софија, умре Ефрем Чучков, македонски револуционер и војвода, член на ВМРО. Бше близок соработник на Гоце Делчев и на други македонски револуционери. Роден е во селото Ново Село, Штипско, во 1870 година.

1924.- Роден е американскиот државник Џејмс Ерл „Џими“ Картер, претседател на САД од 1977 до 1981 година.

1936.- Генералот Франциско Франко во Бургос, со чин генералисимус, е прогласен за шеф на државата и врховен командант на шпанската војска.

1938.- Германската армија, по Минхенскиот договор на Германија со Велика Британија и Франција, влезе во Чехословачка окупирајќи ја Судетска област.

1943.- На планината Буковиќ, Кичевско, околу 4.000 балисти, заедно со германските офицери и војници, извршија напад врз слободната територија во западна Македонија. Тука тие наидоа на жесток седумчасовен отпор од страна на Младинската партизанска чета, која имаше 39 борци, предводени од командирот Лазар Лазарески и комесарот Мирко Милески - Урош. Во оваа борба загинаа речиси сите борци на четата заедно со командирот Лазарески и комесарот Милески (подоцна прогласен за народен херој на Југославија, од Македонија).

1946.- Меѓународниот воен суд во Нирнберг по десетмесечен процес осуди на смрт со бесење 12 германски нацистички старешини поради сторени воени злосторства во Втората светска војна, тројца на доживотна робија, а четворица на затворска казна од 10 до 20 години.

1949.- Во Пекинг е прогласено основањето на Народна Република Кина. За претседател е избран Мао Це Тунг, а за премиер и министер за надворешни работи Чу Ен Лај. - Национален празник на НР Кина.

1960.- Прогласена е независноста на најнаселената африканска земја Нигерија, која дотогаш беше британска колонија.

1979.- Зоната на Панамскиот канал по 70-годишна контрола на САД формално и е предадена на управување на Панама.

1982.- Водачот на десничарската Христијанско-демократска унија Хелмут Кол стана шестиот канцелар на Западна Германија, наследувајќи го социјалдемократот Хелмут Шмит.

1986.- Во Скопје умре Тришо Стојановски, македонски писател и новинар. Меѓу неговите дела познати се „Меѓу две реки“, „Сочувана земја“, „Немолклива земја“ и други. Роден е во селото Рајчица, Дебарско, на 22 март 1938 година.

1989.- Данска дозволи склучување бракови на хомосексуалци. Со тоа Данска стана првата земја во која оваа можност е легализирана.

1995.- Велика Британија ги напушти традиционалните мерки за должина и тежина воспоставени во 1812 година. Милја, јард, фит, инч, галон, пинт, либро и унц се заменети со километар, метар, сантиметар, литар, килограм и грам.

1997.- Израел го ослободи водачот на палестинските исламски терористи и основач на терористичката организација „Хамас“ шеикот Ахмед Јасин и врз основа на договорот со Јордан го депортираше во јорданската престолнина Аман.

2003.- починал Анте Поповски, македонски поет.

2006.- Израел ги повлече и последните војници од Либан, исполнувајќи го со тоа клучното барање од договорот за прекин на огнот со кој заврши единаесетмесечната војна во Либан наспочена против герилците на Хезболах. Во јужен Либан се распоредени повеќе од 5.000 припадници на мировните сили на Обединетите нации (UNIFIL) и 10.000 либански војници.

2007.- Умре Ал Ертер, четирикратен олимписки шампион во фрлање диск. Етер кој златните олимписки медали ги освои во Мелбурн во 1956, во Рим 1960, Токио во 1964 и во Мексико Сити во 1968 година е единствениот кој заедно со Карл Луис успеа да победи на четири едноподруго Олимпијади. Тој беше единствен олимпиец кој при секое освојување на златото ги соборуваше олимписките рекорди. По завршувањето со атлетската кариера се посвети на апстракно сликарство.

451 Во Калцедонија започнал Четвртиот вселенски собор.

1600 Сан Марино го усвоил привиот пишан устав во историјата со што станал првата уставна република.

1793 Во Париз за јавноста бил отворен музејот „Лувр“ кој дотогаш бил кралски дворец.

1893 Вилхелм Конрад Рентген ги открил таканаречените рентгенски зраци.

1942 Втора светска војна: Почнало големото истоварување на сојузничките трупи во Африка. Главен командант на операцијата бил генералот Двајт Ајзенхауер.

1944 На Скопска Црна Гора, Шеснаесеттата македонска НО бригада по тридневни борби ги одби нападите на балистичките сили од правецот на село Орман - село Бразда, кои се обидуваа да ја завземат комуникацијата Скопје - Качаник и да го овозможат сообраќајот на германските сили.

1967 Во Боливија е убиен Ернесто Че Гевара. Тој со Фидел Кастро учествуваше во кубанската револуција и стана симбол на современ револуционер меѓу младите на Европа и на двете Америки.

1991 Саборот на Хрватска донел одлука за раскинување на државно-правните врски со СФРЈ со која Хрватска станала независна држава. Ден на независноста на Хрватска.

1995 Руската воена врховна команда најави дека ќе ги насочи своите нуклеарни ракети кон Полска и Чешката Република доколку овие две земји му се приклучат на НАТО.

2005 Катастрофален замјотрес во Кашмир, Пакистан. Официјално загинале 87.350 лица, но според некои проценки, бројот на жртвите може да е поголем од 100.000.

 

Родени

1789 Џон Раглс, американски политичар

1864 Бранислав Нушиќ, српски комедиограф, сатиричар и критичар

1917 Валтер Лорд, американски автор

1939 Пол Хоган, австралијански актер

1980 Ник Канон, американски актер

1985 Бруно Марс, американски пејач.

 

Починале

1652 Џон Грејвс, англиски математичар

1897 Алексеј Саврасов, руски уметник

1967 Ернесто Че Гевара, јужноамерикански револуционер и борец за слобода

1992 Вили Брант, западногермански политичар, претседател на Социјалдемократската партија на Германија

Денес не е ли национален празник? Чудна работа никоj не слави....