На денешен Ден

1216.- Умре англискиот крал Џон Без Земја, младиот син на Хенри II, кој во 1215 година мораше да ја потпише големата повелба за слобода во Англија „Magna kartu libertatum“. Со повелбата е ограничена власта на кралот и воспоставени се основните англиски уставности и јавни права.

1735.- Роден е Џон Адамс, втор по ред претседател на САД (1797-1801 г.). Умре на 4 јули 1826 година.

1745.- Во Даблин умре Џонатан Свивт, најголем англиски сатиричар, еден од најостроумните критичари на човековата природа и на општествените процеси. Неговото најпопуларно дело, фантастичниот роман "Гуливеровите патувања", претставува сатира на политичките прилики на Велика Британија и прераснува во потсмев на целиот човечки род и на неговите установи. Познати се и неговите дела "Битка на книги" и "Приказна за бурето". Роден е во Даблин, на 30 ноември 1667 година.

1812.- Францускиот цар Наполеон I нареди повлекување и напуштање на Москва и почна со повлекување од Русија. Неуспешната инвазија врз Русија и поразот во судирот со руската војска под команда на фелдмаршалот Михаил Кутузов, го означија почетокот на крајот на Наполеоновата империја.

1813.- Со влегувањето во Лајпциг армијата на здружените сојузници - Русија, Прусија и Австрија ја завршија тридневата „Битка на народите“, во која се победени силите на францускиот цар Наполеон I. По поразот Наполеон се повлече преку Рајна и неколку месеци подоцна беше принуден да абдицира.

1859.- Роден е францускиот офицер од еврејско потекло Алфред Драјфус, кој во 1894 година е обвинет дека од Германија издавал воени тајни и е осуден на доживотна робија, само врз основа на сомнеж и изјава на графолошките стручњаци. Испратен е на еден од најголемите затвори во светот на Ѓаволските Острови во француска Гијана. Во негова одбрана застана најславниот писател во тоа време Емил Зола кој во написот „Обвинувам“ во весникот „L'oror“ објави отворено писмо до претседателот на Републиката. Дури во 1906 година капетанот Драјфус е рахабилитиран, вратен во војската и е унапреден во чин мајор.

1864.- Роден е францускиот хемичар и индустријалец Огист Лимијер, кој заедно со својот брат Лујем ја направи првата филмска камера и во Лион основа фабрика за изработка на фотографски материјали. Браќата ја открија постапката за снимање во природни бои и во париската кафеана „Гран кафе“ на 28 декември 1895 година ја приредија првата филмска претстава во светот - „Влез на воз во станица“, „Работници излегуваат од фабрика“.

1872.- Во Нов Јужен Велс во Австралија е пронајден „Холтерманов грумен“, плоча со тежина од 235,14 килограми, во која имаше 82,11 килограми злато, најголема пронајдена количина на злато.

1875.- Умре англискиот физичар Чарлс Витстон, пионер во телеграфијата. Го пронајде методот за одредување на електричниот отпор („Витстонов мост) а ги истражуваше електрицитетот, светлината и звукот.

1899.- Во Сиудад Гватемала е роден Мигул Анхел Астуријас, гватемалски писател. Неговиоте дела имаат социјална обоеност зашто во нив ги прикажува тешките општествени и економски проблеми во својата земја. Познати негови дела се „Господинот претседател“, „Пченкарни луѓе“, банкарската трилогија „Ураган“, потоа „Зелениот папа“, „Очите на закопаните“, „Викенд во Гватемал“ и други. Во 1966 година ја доби Лениновата награда за мир, а во 1967 годија ја доби Нобеловата награда за литература. Умре во Мадрид, Шпанија, на 9 јуни 1974 година.

1915.- Русија и Италија во Првата светска војна и објавија војна на Бугарија.

1919.- Во Кочани е роден Благој Попов, носител на „Партизанска споменица 1941“, повеќе години истакнат македонски раководител, познат како успешен претседател на Собранието на градот Скопје во времето на земјотресот во 1963 година и обновата на градот и како еден од претседателите на Извршниот совет на Собранието на Социјалистичка Република Македонија.  

1924.- Во Галичник е роден д-р Владимир Брезовски, истакнат македонски историчар, автор на стотина трудови, научен советник во Институтот за национална историја во Скопје. Најпознат е како долгогодишен раководител на Одделението за документација на Институтот за национална историја. Умре на 6 јануари 1983 година.

1931.- Роден е англискиот писател Дејвид Џон Мур Корнвел, познат како Џон Ле Каре, мајстор на модерсниот шпионски роман. Дела: „Војна во огледало“, „Малиот град во Германија“, „Наивен и снетиментален љубовник“, „Дечко, дама, крал, шпион“, „Племенит ученик“, „Панамски кројач“, „Чист шпион“.

1935.- Лигата на народите изгласа санкции против фашистичка Италија поради нападот врз Етиопија.

1937.- Умре новозеландскиот физичар од англиско потекло Ернест Ратерфорд, добитник на Нобеловата награда за хемија во 1908 година, еден од втемелувачите на модерните атомски теории. Највеќе се занимавал со природната радиоактивност и фундаменталното истражување во таа област откривајќи три типа на радијација кои ги означи како алфа, бета и гама зраците.

1944.- Трупите на САД се истоварија на Филипинските острови. Филипини целосни се ослободени од јапонската окупација во мај 1945 година. По завршувањето на Втората светска војна, на 4 јули 1946 година е прогласена независна Република Филипини.

1954.- Склучен е англо-египетскиот договор за повлекување на британските трупи од зоната на Суецкиот канал во рок од 20 месеци.

1957.-  Сојузна Република Германија ги прекина дипломатските односи со Југославија затоа што Белград  ја призна Демократска Република Германија. Односите беа обновени во февруари 1968 година, во време кога шеф на бонската дипломатијата беше Вили Брант.

1964.- Во несреќата на советскиот авион „Иљушин - 18“ кој се спушташе на Авала никој не преживеа, вклучувајќи ја и шестчлената делегација на советската армија заедно со маршалот Сергеј Бирјужов, која требаше да учествува на прославата на 20-годишнината од ослободувањето на Белград.

1986. Претседателот на Мозамбик Самор Машел загина во авионската несреќа во близина на границата со Јужна Африка, за која се претпоставува дека причината за несреќата била јужноамериканска саботажа.

1987.- Во сударот на два патнички воза во предградието на Џакарта загинаа 102 и беа повредени повеќе од 5.000 луѓе.

1987.- На њујоршката берза „Дау Џонс“ вредноста на акција во текот на еден ден падна на рекордни 508 поени, односно 22,6 отсто, што е запаметена како „Црн понеделник“.

1991.-  Одбележана е 800-годишнината од живописувањето на црквата „Свети Ѓорѓи“ во селото к*рбиново, Ресенско. Зографирањето на црквата почнало на 15 април 1191 година.

1994.- Рускиот премиер Виктор Черномирдин испрати писмо до претседателот Борис Елцин, во кое побарал да биде ослободен од должноста поради нарушено здравје.

1994.- Во експлозија на бомба која во градски автобус во Тел Авив ја активира исламски терорист-самоубиец, загинаа 22 луѓе.

2001.- Најмалку 350 луѓе, повеќето ирачки бегалци, загинаа кога во близна на брегот на Јава потона пренатрупаниот број кој од Лампунг на индонезискиот остров Суматра исплови во правец на Австралија.

2003 - Во Сараево почина поранешниот претседател на Босна и Херцеговина Алија Изетбеговиќ. На првите повеќепартиски избори во БиХ Изетбеговиќ е избран за член на Претседателството на СР БиХ, а на 19 декември 1990 за претседател на Претседателството на СР БиХ. Тој е еден од потписниците на Дејтонскиот мировен договор со кој е завршена војната во БиХ заедно со претседателите на Хрватска и на Србија, Слободан Милошевиќ и Фрањо Туѓман. Изетбеговиќ е роден на 8 август 1925 година во Босански Шамац.

2003.- Умре српскиот глумец Миодраг Петровиќ „Чкаља“, мајстор на комедиите, еден од најпопуларните југословенски актери на сите времиња. Оствари околу 200 улоги во театар, на радио, телевизија и филм.

2003.- Папата Јован Павле Втори со свечената процесија што се одржа на плоштадот „Свети Петар“ во Рим, ја беатифицира, односно прогласи за блажена Мајка Тереза, што е последен чин пред нејзиното прогласување за светица.

2003.- Непознати лица во Багдат ја киднапираа Маргарег Хасан, шеф на меѓународната хуманитарна организција „Каритас“. Еден месец подоцна беше погубена.

2004.- Во Прилеп умре Благоја Ристевски - Платнар, македонски писател и новинар. Познати се неговите драмски текстови „Карцинома мамае“, „Спиро Црне“, „Арсениј“. „Летни Силјане“, „Лепа Ангелина“ и „Венко“. Роден е во Прилеп, на 5 март 1940 година.

- Светски ден на храната

1430.- Роден е шкотскиот крал Џејмс II, кој владееше од 1437 до 1460 година. Во текот на владеењето го зацврсти авторитетот на круната, успешно продолжувајќи ја работата која ја започна неговиот татко Џејмс I. Во 1460 година Англичаните го убија.

1553.- Умре Лука Кранах, германски сликар и гравер, еден од најзначајните германски ренесански уметници. Роден е во 1472 година.

1758.- Роден е американскиот филолог и лексикограф Ноа Вебстер, симбол на лексикографската традиција во Америка. Во 1806 година го објави својот прв речник на англиски јазик,  а во 1828 го објави речникот кој и денеска го носи неговото име. Овој речник се смета за најдобар речник на современиот англиски јазик.

1781.- Во Вајлен, во англиската покраина Јорк, е роден Џорџ Стивенсон, англиски пронаоѓач, "татко на железницата", кој во 1814 година во Њукасл ја основа првата фабрика на локомотиви, а во 1825 година ја изгради првата јавна железничка пруга меѓу Стоктон и Дарлингтон, што беше пуштена во сообраќај за превоз на патници на 25 септември 1825 година. Во 1829 година ја изгради пругата Ливерпул-Манчестер, на која неговата локомотива "Рокит" постигна рекордни 56 километри на час. Умре во едно мало место кај градот Честерфилд, на 12 август 1848 година.

1793.- Во Париз е погубена француската кралица Марија Антоанета, жена на францускиот крал Луј Шеснаесетти, кој порано заврши на гилотина. Пресметката на револуцијата со кралската двојка долго време беше едно од оправдувањата за интернационалистички војни на монархистичка Европа против Република Франција.

1813.- Кај Лајпциг почна т.н. "Битка на народите", во која Наполеоновите сили се најдоа под ударите на здружените сојузници: Русија, Прусија и Австрија. Француската армија беше победена, а на 19 октомври, сојузниците го зазедоа Лајпциг. Наполеон се повлече преку Рајна и неколку месеци подоцна беше принуден да абдицира.

1846.- Американскиот лекар Џон Ворен првпат во историјата на хирургијата го употреби етерот за поголеми оперативни зафати, отстранувајќи тумор кај пациент во Општата болница во Масачусетс во Бостон.

1854.- Роден е Карл Кауцки, германски социјалдемократ, по потекло Чех, истакнат теоретичар и водач на Втората интернационала. Умре на 17 октомври 1938 година.

1854.- Роден е англискиот писател од ирско потекло Фингал О`Флаерти Вилс, познат како Оскар Вајлд. Беше осуден на две години затвор поради хомосексуалност, а по излегувањето од затвор од 1897 до неговата смрт во 1900 година година живееше во Париз под името Себастијан Мелмот. Дела: „Сликите на Доријан Греј“, „Важно е да се викаш Енерст“, „Идеален маж“, „Салома“, „Вера“, „Војвотката од Падова“ и други.

1886.- Роден е израелскиот државник Давид Грин, познат како Давид Бен Гурион, водач во борбата за создавањето на Израел и прв премиер на еврејската држава од 1948 до 1953 година и повторно од 1955 до 1963 година. Како премиер, од различни герилски групи, ја создаде израелската армија.

1888.- Роден е американскиот писател Јуџин Гледстон О`Нил, творец на модерните американски драми, добитник на Нобеловата награда за книжевност во 1936 година. Дела: „Зад хоризонтот“, „Ана Кристи“, „Сите божји деца имаат крила“, „Цар Џонс“ „Второ патување во Европа“ и други.

1908.- Роден е албанскиот диктатор Енвер Хоџа, шеф на владејачката Партија на трудот на Албанија од 1948 се до смртта во 1985 година. Меѓу двете светски војни беше секретар на кралското претставништво на Албанија во Брисел. Тој веше еден од основачите на Комунистичката партија на Албанија. Ги подржуваше политиката на Информбирото од 1948 до 1956 година, како и диктаторската концепција на Јосиф Сталин дури и по 20. конгрес на Комунистичката партија на СССР, на кој беа осудени методите на Сталин. Подоцна стана приврзаник на Пекинг, но се разиде и со кинескиот комунизам. Во целост ја изолира својата земја, градејќи примитивен авторитарен систем заснован на репресија и физичка елиминација на неистомислениците, но и на соработниците за кои се сомневаше дека би ја загрозиле негова лична власт. Беше гласноговорник за големоалбанските територијални претензии спрема Југославија.

1921.- Во Штип е роден Славчо Стојменски, народен херој на Македонија. Загина во борба против бугарската фашистичка полиција на 17 август 1943 година, кога во Штип се одржуваше состанок на Обласниот комитет на КПМ.

1925.- Во Локарно, Швајцарија, е потпишан гарантен пакет меѓу Германија, Белгија и Франција за меѓусебно почитување на постојните граници. Договорот во Локарно создаде ера на мир и просперитет во Западна Европа, но покажа дека германските граници кон Полска и Чехословачка не се толку "свети" како западните граници.

1927.- Роден е германскиот писател Гинтер Грас кој светскиот успех го постигна уште со првиот роман. Дела: „Локална анестезија“, „Лимбур“, „Широко поле“, „Мачка и глушец“, „Поплава“.

1945.- Во Квебек, Канада, е основана Организацијата на обединетите нации за исхрана и земјоделство (ФАО), со задача да ги проучува проблемите на исхраната и на земјоделството во светот и да препорачува национални и меѓународни мерки за унапредување на исхраната на населението. Овој датум во 1979 година е востановен како Светски ден на храната, а се прославува од 1982 година.

1946.- Беа обесени првите луѓе во Третиот рајх кои Меѓународниот суд во Нирнберг ги осуди на смрт поради воените злосторства во Втората светска војна, шефот на германската дипломатија Јоахим фон Рибентроп и началникот на штабот на Врховната команда на германските оружени сили фелдмаршалот Вилхелм Кајтел. Рајхсмаршалот Херман Геринг, исто така осуден на смрт, претходниот ден се самоуби во затворската келија.

1949.- Со поразот на прокомунистичката Демократска армија во Грција заврши тригодишната Граѓанска војна.

1964.- Владата на НР Кина соопшти дека во оваа земја е извршена прва експериментална експлозија на нуклеарна бомба. Така Кина како петта земја во светот, стапи во редот на нуклеарните сили.

1964.- Алексеј Косигин, по смената на Никита Хрушчов, ја состави новата советска влада.

1968.- Москва и Прага потпишаа договор со кој советските турпи заедно со единиците на други земји од Варшавскиот пакт влегоа во земјата на 21 август 1968 година и ги тргнаа од власт реформскиот шеф на Комунистичката партија на Александар Дубчек и неговата влада.

1973.- Нобеловата награда за мир им беше доделена на државниот секретар на САД Хенри Кисинџер и на неговиот партнер во преговорите Ле Дук То од Северн Виентам кој ја одби наградата.

1978.- Полскиот кардинал Карол Војтил е избран за 264 поглавар на Римокатоличката црква како прв папа без италијанско потекло после 456 години. По изборот тој го носеше името Јован Павле II.

1980.- Умре италијанскиот политичар Луиџи Лондо, прв претседател на Комунистичката партија на Италија, кој во 1964 стана нејзин генерален секретар, а во 1972 година претседател. Ја предводеше антифашистичката борба во северната италијанска провинција Пијемонт. Во 1923 и 1924 година беше затворан од фашистичкиот режим на Бенито Мусолини, а во 1926 година емигрираше. Во 1934 година е еден од иницијаторите за создавање пакт со социјалистите за борба против фашизмот. Под илегалното име Гало учествуваше во Шпанската граѓанска војна каде е ранет како генерален инспектор на Интернационалната бригада. По поразот на републиканците во Шпанија беше однесен во концентрациониот логор во Вернеј од каде по барање на италијанските власти е пуштен. Во 1943 година беше еден од водачите на вооружените борби против фашистите во Втората светска војна.

1981.- Умре израелскиот генерал и политичар Моше Дајан, победник во борбата против Арапите во јуни 1967 година.

1982.- Умре италијанскиот оперски пејач Марио дел Монако, наречен „тенор на епохата“.

1984.- Англиканскиот црнечки бискуп на Јоханесбург Дезмонт Туту ја доби Нобеловата награда за мир.

1994.- Во Македонија се одржаа првите (по осамостојувањето) избори за пратеници на Собранието на Република Македонија и за претседател на Република Македонија. За претседател на Република Македонија по втор пат е избран Киро Глигоров.

1996.- Во Исфахан, Иран, на Собранието на Евроазиската Федерација на берзи, Република Македонија е примена за рамноправна членка.

1996.- На стадионот во главниот град на Гватемала загинаа 78 лица во стампедото кое настана по обидот на навивачите без карти да се пробијат на трибините за да го следат квалификацискиот натпревар за светско првенство во фудбал.

1997.- Папата Јован Павле Втори ја обележа 20-тата годишнина откако стана папа со најдолг стаж во Римокатоличката црква.

1997.- Во Скопје, во издание на НИП „Експрес - Магна Скен“, излезе првиот број на њуз магазинот „Денес“.

1998.- Во Скопје умре Верољуб Андоновски, македонски новинар и публицист. Роден е во Куманово, на 22 јануари 1938 година.

322 п.н.е.- Во храмот на боговите, на грчкиот остров Калаури, се самоуби, испивајќи отров, најголемиот оратор на стариот век Демостен. Неговите беседи (наречени „филипики“) и судските говори, според оценката на Циверон, претставуваат формула за говорничката вештина. Роден е околу 380 година пред н.е.

1066.- Норманската инвазиска армија на војводата Вилијам од Нормандија, идниот англиски крал Вилијам I Освојувач, ги победи саксонските трупи на англискиот крал Харолд, кој загина. Инвазијата беше изведена со благослов од папата, бидејки Саксонците останаа православни по формалниот расцеп на христијанската црква во 1054 година на римокатоличка и православна.

1322.- Војската на шкотскиот крал Роберт I силно ги порази англиските трупи под команда на кралот Едвард II во битката кај Биланд. Ова придонесе англискиот монарх во 1328 година безволно да ја признае независноста на Шкотска.

1806.- Под команда на Наполеон I, француските трупи ја победија пруската армија и во битката кај Јене ја покорија Прусија.

1808.- Французите ја укинаа Дубровничката Република, која беше создадена во 15 век. Во 1806 година Дубровник беше окупиран од Франција. Врз основа на одлука на Виенскиот конгрес Дубровник во 1815 година влезе во состав на Австрија. На Кралството на СХС Дубровник му припадна во 1918 година, а од 1991 година по распаѓањето на СФРЈ Дубровник и припаѓа на Република Хрватска.

1809.- Со Виенскиот мир Австрија беше принудена Трст и Илирска провинција (Далмација) да и ги предаде на Франција, Галиција на Полска и на Русија, а областа Ин на Баварија.

1882.- Роден е ирскиот државник Емон де Валера, водач на партијата „Шин фејн“ од 1917 до 1926 година, со два кратки прекини како премиер од 1937 до 1959 година, а потоа во 1973 година, беше претседател на Ирска. Во 1923 година беше претседател на Друштвото на народите.

1890.- Роден е Двајт Ајзенхауер, американски генерал и политичар. Во Втората светска војна беше командант на американските воени сили во Европа, потоа командант на сојузничките сили во Средоземјето, раководеше со операциите на Сицилија, во јужна Италија и со десантот на Нормандија. По војната беше командант на Северноатлантскиот пакт. Во 1952 и во 1956 година беше избран за претседател на САД. Умре на 28 март 1969 година.

1894.- Роден е американскиот писател Едвард Естлин Камингс, писател со силна лирска дарба во чии песни доминираат теми за љубовта и смртта.

1912.- Претседателот на САД Теодор Рузвелт во Милвоки го преживеа атентатот. к*ршумот го запре дебелиот капут и неколку парчиња хартија што ги имал во внатрешниот џеб.

1913.- Во најголемата рударска несреќа во Велика Британија, во рудникот за јаглен во Гламорген во Велс загинаа 439 рудари.

1919.- Во Деде Агач, е роден Димитар Митрев, македонски литературен критичар и есеист, академик, професор на Филозофскиот факултет во Скопје. Уште во 1938 година, кога е формиран Македонскиот литературен кружок во Софија, тој членуваше во него заедно со Никола Вапцаров, Коле Неделковски, Ѓорги Абаџиев, Антон Попов и со други прогресивни македонски писатели кои работеа за афирмирањето на македонската национална култура. Умре во Охрид, на 24 февруари 1976 година.

1927.- Роден е англискиот глумец Роџер Мур, кој главно играше во акциони филмови и ТВ серии. Го замени Шон Конери во серијата филмови за тајниот агент 007. Филмови: „Ајванхо“, „Живеј и пушти ги другите да умрат“, „Човекот со златен пиштол“, “Шпионот кој ме сакаше“, „Само за твоите очи“.

1930.- Роден е конгоанскиот (заирски) диктатор Жосеф Дезире Мобуту, познат како Мобуту Сесе Секо, претседател на Заир од 1965 до 1997 година.

1933.- Германија ги напушти Друштвото на народи и конференцијата за разоружување во Женева.

1939.- Повеќе од 800 морнари загинаа на британскиот воен број „Ројал оук“ покрај Северна Шкотска, кој го потопи германска подморница.

1941.- Германските војници во Србија во Втората светска војна направија еден од најголемите воени злосторства стрелајќи во Краљево повеќе од 6.000 српски цивили, вклучувајќи жени и деца.  

1941.- Во селото Крупиште, Штипско, како одмазда за загубената борба,Бугарските фашисти со вперени пушки влегуваа во куќите и ги собираа мажите од 15 до 60-годишна возраст, а притоа пукаа во секој што ќе почнеше да бега. Злосторниците влегуваа во куќите и ги гореа заедно со добитокот. Притоа стрелаа 49 луѓе. Истиот ден Бугарските фашисти извршија масакр над населението во кочанското село Уларци. Селото беше опожарено и беа стрелани 40 луѓе.

1941.- Кај селото Бељановце, Кумановско, бугарската полиција ја разби групата (четата) „Карадак“ на Кумановскиот НО партизански одред. Притоа, покрај другите, загинаа Боро Менков, командант, Перо Георгиев - Чичко, политички комесар и Бајрам Шабани, борец на таа група - тројцата народни херои на Југославија, од Македонија. Менков е роден во Куманово, во 1919 година. Георгиев исто така во Куманово, во 1918 година, а Шабани во селото Липково, Кумановско, во 1920 година.

1944.- Германскиот фелдмаршал Ервин Ромел, наречен „пустинска лисица“ изврши самоубиство.

1944.- Британските и грчките сили во Втората светска војна ја ослободија Атина од Германија.

1947.- Летајќи со воен авион на млазен погон во фаза на испитување, американскиот воздухопловен капетан Чарлс Јергер стана првиот човек кој го проби звучниот ѕид.

1959.- Умре американскиот филмски глумец од австралиско потекло Ерол Флин, кој најчесто играше правдољубиви јунаци во авантуристички филмови. Филмови: „Капетан Блад“, „Авантурите на Робин Худ“, „Гусар“, „Џентрлменто Дим“, „Вирџинија сити“, „Ккорените на пеколот“.

1964.- Американецот од африканско потекло Мартин Лутер Кинг, борец за човекови права, инаку црнец, ја доби Нобеловата награда за мир.

1970.- Во тајфунот што ги зафати Филипини загинаа повеќе од 780 луѓе.

1973.- Во Тајланд владата на Таноми Китикачорн беше принудена да поднесе оставка бидејќи армијата го одби неговото барање со сила да ги прекине студентските демонстрации.

1997.- Умре американскиот пејач и филмски глумец Хари Лилис „Бинг“ Крозби, рекордер по бројот на снимени плочи, како и добитник на Оскар за филмот „Одејќи по својот пат“.

1998.-Египќанецот Нагиб Махфуз стана првиот арапски писател кој доби Нобелова награда за книжевност.

1990.- Умре американскиот композитор и диригент Ленард Бернштајн, од 1958 година диригент на Њујоршката филхармонија.

1990.- Германија и Полска потпишаа договор за границата на реката Одри.

1991.- Водачот на бурманската опозиција Аунг Сан Су Чи, која тогаш беше скоро две години во домашен притвор под режим на воената хунта, ја доби Нобеловата награда за мир.

1993.- Во Њујорк, е потпишано заедничко соопштение за воспоставување на дипломатски односи меѓу Република Македонија и Народна Република Кина, на ниво на амбасадори. Потпишувањето е извршено под Уставното име - Република Македонија.

1994.- По Ирската републиканска армија и лојалистичките парамилитарни единици, објавија општ прекин на воените акции, со што се создадени основните предуслови за почеток на крајот на крвавата северно-ирска драма.

1994.- Премиерот на Израел Ицак Рабин, шефот на израелската дипломатија Шимон Перес и водачот на Палестинската ослободителна организација Јасеф Арафат ја поделија Нобеловата награда за мир.

1998.- Нигерискиот писател Воле Сојинк, добитник на Нобеловата награда за книжевност, се врати во земјата после безмалку четири години бегство на кое го принуди диктаторскиот режим на воената хунта на кој жестоко му се спротивставуваше.

1999.- Умре танганискиот државник Џулиус Камбараг Њерере, истакнат лидер на движењето на неврзаните, прв претседател на Танганике (денешна Танзанија) од 1962 до 1985 година, кога и поднесе оставка, а тоа е редок пример за една Африканска држава. Тој беше еден од основачите на Организацијата на африканското единство во 1963 година.

2000.- Во северниот нигерски град Кано најмалку 200 луѓе се убиени во дводневните нереди со палењето на повеќе цркви и џамии, како и продавници.

1684.- Роден е францускиот сликар Жан Антоан Вато, типичен претставник на рококо. Неговото сликарство е со деликатен колорит и осетливи цртежи воглавно посветени на темите од животот на аристократите.

1813.- Роден е италијанскиот композитор Ѓузепе Верди, кој заедно со Рихард Вагнер се најистакнатите романтичарски оперски творци на 19. век. Дела: оперите „Набуко“, „Травијата“, „Трубадур“, „Риголето“, „Бал под маски“, „Моќта на судбината“, „Дон Карлос“, „Аида“, „Отело“.

1837.- Умре францускиот економист Шарл Фурие, социјалист-утопист кој сметаше дека капитализмот е „асоцијален“ бидејки во него поединците се постојано во борба едни со други. Дела: „Нов индустриски и општествен свет“, „Теорија на четири движења“, „Собрани дела“ (шест книги постхумно).

1861.- Роден е норвешкиот поларен истражувач, дипломат и хуманист Фритхоф Нансен, професор по океанографија на Универзитетот во Осло, добитник на Нобеловата награда за мир во 1922 година. Од 1893 до 1896 година ги истражувал Гренланд и Северен леден океан пловејќи со бродот „Фрам“ кој е конзервиран и се чува во близина на Осло. По Првата светска војна се занимава со заштита на воените заробеници и националните малцинства. Како висок комесар во Друштвото на народите раководи со репатријацијата на воените заробеници и придонесува за потпишување на Женевскиот протокол за бегалци. Емигрантскиот пасош наречен „Нансенов пасош“  кој служи како потврда за идентитет за раселените луѓе и сега е во употреба.

1888.- Роден е рускиот револуционер Николај Иванович Бухарин, професор  по политички економии на Универзитетот во Москва, кој на бољшевиците им се приклучи во 1906 година по Октомвриската револуција во 1917 година. Дела: „Економика на преодниот период“, „Теорија на историскиот материјализам“ и други.

1901.- Роден е швајцарскиот скулптор и сликар од италијанско потекло Алберто Ѓакомети.  

1904.- Во Скопје е роден Сотир Ставридис, македонски хирург и уролог, прв асистент во Хируршката клиника во Скопје, основана во 1947 година, на чие чело, како директор застана половина деценија подоцна. Тој е основач и прв раководител на Уролошкото одделение на Хируршката клиника. Во својот плоден твореки живот објави повеќе од дваесет стручни трудови од областа на хирургијата и урологијата. Умре во Скопје, на 26 јануари 1961 година.

1913.- Заврши изградбата на Панамскиот канал долг 81,6 километри со кој се споени Атлантскиот и Тихиот Океан. Бродовите почнаа да го користат дури на 15 август 1914 година.

1917.- Заради торпедирање на бразилските бродови, Бразил во Првата светска војна и објави војна на Германија.

1943.- Генералисимус Чанг Кај Шек положи заклетва како претседател на Кина.

1944.- Во селото Лаки, на планината Плачковица, е формирана Деветнаесеттата македонска НО бригада која учествуваше во ослободувањето на Македонија.

1944.- Во селото Жегљање, Кумановско, е формирана Кумановската (македонска) дивизија, во чиј состав влегоа Шеснаесеттата, Седумнаесеттата и Осумнаесеттата македонска НО бригада. Имаше околу 5.500 борци. Учествуваше во завршните операции за ослободување на Македонија, а по ослободувањето учествуваше во расчитувањето на теренот од балистичките банди.

1944.- Во Скопје во присуство на 150 граѓани, припадници на сите националности и професии, е одржана првата изборна конференција за избор на Градски народноослободителен одбор. Конференцијата се одржа тајно, бидејќи Скопје се уште не беше ослободено. Беше извршен избор на Градски народноослободителен одбор од 30 членови и Извршен одбор од девет членови. За претседател беше избран Лазар Танев, а за секретар Кирил Пенушлиски.

1944.- Ослободено е Богданци.

1946.- Во Скопје, во црквата „Свети Спас“, со сите државни почести и пред повеќе илјади граѓани од цела Македонија, беа положени моштите на истакнатиот македонски револуционер и идеолог Гоце Делчев, кои два дена порано македонската делегација ги донесе од Софија.

1954.- Виетнамскиот лидер Хо Ши Мин влезе во Ханој, главниот град на Виетнам, кого два дена пред тоа го напуштија француските колонијални трупи.

1964.- Во Токио се отворени Олимписките игри, први во Азија.

1967.- Во Скопје, на свечената седница на Собранието на СР Македонија, е извршено свечено отворање на Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ). На 23 февруари 1967 година е донесен Законот за основање на МАНУ, а на 9 октомври 1967 година е извршено конституирањето на МАНУ.

1970.- Умре фаранцускиот политичар Едуар Доладер, потписник на Минхенскиот пакт со Германија во 1938 година со кој Адолф Хитлер ја распарча Чехословачка. Меѓу двете светски војни беше трипати премиер, а во Втората светска војна е интерниран во Германија по окупацијата на Франција.

1973.- Потпретседателот на САД Спиро Егњу мораше да поднесе оставка бидејќи беше обвинет дека не плаќа даноци.

1980.- Во земјотрес во Алжир загинаа 2.580 луѓе, а околу 330.000 граѓани во градот Ал Аснам останаа без покрив над главата.

1982.- САД наметнаа санкции врз Полска поради одлуката на полсаката влада да го забрани синдикатот „Солидарност“.

1985.- Умре американскиот филмски глумец и режисер Орсон Велс. Неговиот прв филм „Граѓанинот Кејн“ е еден од најдобрите во историјата на кинематографијата. Орсон Велс изгради свој стил и секое негово дело носи печат на силна и оригинална личност. Во 1971 година доби Оскар за животно дело. Филмови: режија и глума - „Величенствените Амберсонови“, „Дамата од Шангај“, „Магбет“, „Отело“, „Зрно зло“, „Господин Аркаден“, „Процес“, „Вистина и лаги“, глума - „Третиот човек“, „Хотел Интернационал“.

1985.- Умре американскиот филмски и театарски глумец од руско-ромско-монголско потекло Јул Бринер, еднакво добар во карактерните, авантуристичките и дискретните комични улоги.  За филмот „Кралот и јас“ е награден со Оскар, а во театар со години ја играше истоимената претстава. Филмови: „Десетте божји заповеди“, „Анастасија“, „Браќа Карамазови“, „Соломон и Саба“, „Седумтемина величенствени“, „Тарас Буљба“, „Западен свет“.

1990.- СССР и Германија потпишаа договор за повлекување на советските војници од Германија до крајот на 1994 година. Во тоа време во Германија беа 380.000 советски војници и 220.000 членови на нивните семејства.

1991.- Предадено е во употреба студиото на ТВ Прилеп.

1991.- Во главниот град на Канада - Отава, пред неколку десетици илјади присутни, беше откриен првиот светски споменик на мировните единици на Обединетите нации.

1993.- Андреас Папандреу победи на претседателските избори во Грција.

1994.- Во Скопје е отворен Ургентно-хируршки центар при Медицинскиот факултет.

1995.- Израел согласно мировниот договор со Палестинската ослободителна организација го започна повлекувањето  од Западниот Брег и од затвор ослободи околу 300 Палестинци.

1996.- Пуштен е во сообраќај автопатот Тетово - Гостивар во должина од 20 километри.

1997.- Падот на авионот DC-9 на аргентинската компанија ALA  во Уругвај не го преживеа никој од 74 патници и членови на екипажот.

2000.- Умре државничката Сиримаво Бандеренајке, прва жена премиер во светот. Во историјата влезе станувајќи премиер на Цејлон (сегашна Шри Ланка) на 21 јули 1960 година. Со Шри Ланка управуваше од 1960 до 1977 година и беше еден од основачите на движењето на неврзаните.

2003.- Ширин Ебади, ирански адвокат и борец за човекови права ја доби Нобеловата награда за мир.

2004.- Умре американскиот глумец Кристофер Рив, филмскиот „Супермен“, кој од 1995 година беше врзан за инвалидска количка поради пад при јавање со што скрши два пршлена. Во ваква состојба игра во многу филмови, вклучувајќи го и римејкот на легендарниот Хичков „Прозорец во двор“.

- Меѓународен ден за намалување на уништувањето на природата

1354.- Убиен е италијанскиот хуманист Николо Габрини, познат како Кола ди Ријенци, водач на римските републиканци. Својот идеал, обнова на античката република во Рим и обединета Италија, се обиде да го оствари со востание во 1347 година. Со помош на римските граѓани ја прогласи Римската република, која ја предводеше под името „народна трибуна“. Од Рим ги протера феудалците и ги намали даноците, но набрзо аристократијата ги порази неговите истомисленици и од 1348 до 1353 година живееше во бегство. За своите идеи без успех се обидуваше да ги придобие германскиот цар Карл IV и авињонскиот папа Инохентиј VI. Во август 1354 година успаа да ја обнови Римската република, но по два месеци беше убиен.

1469.- Умре италијанскиот сликар Фра Филипо Липи, припадник на фирентинската рана ренесанса.   

1793.- Во Париз за публиката е отворен музејот "Лувр" кој дотогаш беше кралски дворец.

1803.- Умре италијанскиот писател Виторио Алфиери. Од неговите дела зрачи љубов за слобода и желба за ослободување од тиранијата. Дела: трагедија „Саул“, „Орест“, „Марија Стјуарт“, „Филип“, „Клеопатра„, „Антигона“, автобиографскиот запис „Животот на Виторо Алфиери“.

1856.- Велика Британија ја почна втората „Опиумска војна“ против Кина, во која и се придружи Франција. Кина капитулира во 1857 година кога Братнците и Французите го зазедоа Кантон.

1864.- Во Смедерево е роден Бранислав Нушиќ, српски комедиограф, сатиричар и критичар. Негови најпознати дела се комедиите "Сомнително лице", "Протекција", "Народен пратеник", "Госпоѓа министерка" и други. Умре во Белград, на 19 јануари 1938 година.

1871.- Во Чикаго во пожар, кој беснееше три дена, загинаа најмалку 300 луѓе, а околу 90.000 останаа без покрив над главата.

1893.- Вилхелм Конрад Рентген го откри новиот вид зраци што имаат својство да пробиваат низ телото и да дејствуваат врз фотографската плоча. Тој ги нарече "ИКС" зраци, а подоцна според неговото име се наречени рендгенски зраци. За овој епохален пронајдок ја доби Нобеловата награда за физика во 1901 година.

1895.- Роден е аргентинскиот државник Хуан Доминго Перон. Беше претседател од 1946 до 1955 и од 1973 до неговата смрт во 1974 година.  По воениот удар во 1943 година беше министер за војна, во 1944 потпретседател, а од 1946 година шеф на државата. Спроведуваше авторитарна политика потпирајќи се на работниците и на неговата популарна сопруга Ева. Во 1955 година ја одвои црквата од државата. Во септември истатата година е по воената побуна е тргнат од функцијата. Во септември 1973 година, по враќањето од емиграција, повторно е избран за претседател на Аргентина.

1895.- Убиена е корејската кралица Мин, која се обидуваше да го спречи бранот на јапонската доминација во Кореја. Групата убијци која влезе во нејзиниот двор ја предводеше јапонскиот конзул генерал Горо Миур.

1912.- Црна Гора и објави војна на Турција и истиот ден ги нападна Турците кај Скадар со што почна Првата блаканска војна. По крвавите борби во кои загинаа безмалку 300.000 луѓе од двете страни, Србија, Црна Гора, Грција и Бугарија во 1913 година ја тргнаа турската власт од Балканот и ги протераа Туците од Европа.

1939.- Германија во Втората светска војна ја припои западна Полска во Третиот рајх.

1942.- Почна големото истоварување на сојузничките трупи во Африка за време на Втората светска војна. Главен командант на операцијата беше Двајт Ајзенхауер.

1944.- Ослободена е Крива Паланка.

1944.- На Скопска Црна Гора, Шеснаесеттата македонска НО бригада по тридневни борби ги одби нападите на балистичките сили од правецот на селото Орман - селото Бразда, кои се обидуваа да ја отфрлат од комуникацијата Скопје - Качаник и да го оневозможат непречено сообраќајот на германските сили. Бригадата успеа да ги одржи позициите од кои постојано ги напаѓаше германските транспорти и колони.

1944.- Во селото Жегљање, Кумановско, е формирана Седумнаесеттата македонска НО бригада.

1952.- Во железничка несреќа во северозападен Лондон загинаа 112, а беа повредени повеќе од 200 луѓе.

1953.- Велика Британија и САД без консултации предизвикаа едногодишна криза во односите меѓу Италија и Југославија со предавањето на цивилната управа во зоната „А“ - слободната територија на Трст - во целост на Италија. Италија концентрира свои трупи на границата, на што со иста мерка и возврати Југославија.

1954.- Ослободителните сили на Северен Виетнам влегоа во главниот град Ханој.

1967.- Во Боливија е убиен Ернесто Че Гевара. Тој со Фидел Кастро учествуваше во кубанската револуција и стана симбол на современ револуционер меѓу младите на Европа и на двете Америки. Роден е во 1928 година.

1967.- Умре биратнскиот државник Клемент Ричард Атли, лабуристички премиер од 1945 до 1951 година. За време на неговиот мандат Лондон ги призна независноста на Индија во 1947 година, а во 1948 година на Бурма. Дела: „Лабуристичката партија во перспектива“, „Дванаесет години подоцна“ и автобиографијата „Како се случи тоа“. 

1970.- Рускиот писател Александар Солжењицин ја доби Нобеловата награда за книжевност.

1974.- Во Љубљана умре Франце Космач, словенечки писател, филмски режисер, сценарист и публицист. Роден е во Љубљана, на 3 октомври 1922 година.

1991.- Словенија и Хрватска, спротивно на важечкиот устав, еднострано се отцепија од Југославија, предизвикувајќи граѓанска војна, со премолчена согласност од Запад.

1992.- Во Ункел, кај Бон, умре Вили Брант, западногермански политичар, претседател на Социјалдемократската партија на СР Германија. Добитник е на Нобеловата награда за мир во 1971 година. Роден е во Либек, на 18 декември 1913 година.

1992.- Македонската радио - телевизија го извести генералниот секретар на здружението на југословенските радио - телевизии дека Македонската радио - телевизија донесе одлука за истапување на МТВ од ЈРТ, во согласност со одредбите на договорот за основање на здружение на југословенските радио - телевизии.

1994.- Во Скопје е одржано Основачкото собрание на Хелсиншкиот комитет за човекови права на Република Македонија. За претседател е избран Мето Јовановски.

1995.- Руската воена врховна команда беше подготвена да ги насочи своите нуклеарни ракети кон Полска и Чешката Република доколку овие две земји му се приклучат на НАТО.

1995.- Во земјотрес на индонезискиот остров Суматра загинаа најмалку 100 луѓе.

1996.- Во првата јавна посета на Израел, палестинскиот лидер Јасер Арафат разговараше со израелскиот претседател Езер Вајцман во неговата приватна резиденција.  

1997.- Советот за безбедност на Обединетите нации спроведе санкции за Сиера Леоне, насочени против воената хунта бо земјата.

1998.- Јапонија и формално и изрази жалење на Јужна Кореја поради 35-годишното колонијално владеење врз Кореја.

2000.- Сириски авион со функционери, лекари и медицински материјали слета во Багдат. По две децении тоа беше првиот лет на авион од Дамаск во главниот град на соседен Ирак.

2001.- Авион на скандинавската компанија SAS, по сударот во густата магла со мал приватен авион, удри во хангар на миланскиот аеродром „Линате“ при што загинаа сите 110 луѓе во авионот. Загинаа и четири луѓе во приватниот авион и четворица аеродромски работници.

2004.- Во Париз умре Жак Дерида, француски филозоф, основач на деструктивизмот. Се смета за најголем француски мислител на 20. век. Роден е во Ел Биар, француски Алжир, на 15 јули 1930 година.

1014.- Во Преспа умре македонскиот цар Самуил. Во битката кај Беласица на 29 јули 1014 година, што се водеше меѓу македонскиот цар Самуил и византискиот цар Василиј Втори, војската на цар Самуил беше целосно поразена, а тој се спаси со бегство. По битката, византискиот цар Василиј Втори наредил да се ослепат околу 15.000 Самуилови војници, а на секој стоти војник да му се остави по едно око за да ги води другите. Така ослепените војници биле испратени кај цар Самуил. Од глетката што ја видел, Самуил умрел од срцев удар. Самуил го наследил неговиот син Гаврило Радомир. Самуиловата држава постоеше 38 години, од 976 година, па до смртта на Гаврило Радомир, во 1018 година.

1536.- Англискиот верски реформатор и преведувач на Библијата Вилијам Тиндејл по наредба на кралот Хенри Осми беше запален.

1600.- Во Фиренца, во Италија во палатата Пити, за време на свеченостите по повод венчавката на англискиот крал Хенри Шести со Марија Медичи, е одржана премиерната изведба на операта "Евридика", прва опера во историјата што ја создаде италијанскиот композитор Јакопо Пери.

1767.- Роден е хаитскиот државник од африканско потекло Хенри Кристоф, доведен од Гренада како роб на Хаити, каде на крајот од 18. век се вклучи во побуната против Французите. По дворскиот пуч во 1806 година во кој и тој учествуваше, и по суровото убиство на царот Жан Жак Десалин, кој исто така беше роб, во 1807 година стана претседател на Хаити, а во 1811 година се прогласи за цар.

1773.- Роден е францускиот крал Луј Филип, наречен „кралот граѓанин“ кој владееше од 1830 до 1848 година. Тргнат е од престолот во Февруарската револуција во 1848 година кога е прогласена републиката, а умре во 1850 година.

1887.- Роден е францускиот архитект и теоретичар од швајцарско потекло Шарл Едуар Жанре, познат како Ле Корбизје, еден од најголемите архитекти на 20. век.

1891.- Умре ирскиот политички водач и национален борец за автономија Чарлс Стјуарт Парнел, кој внесе нови методи во борбата против Англичаните. Во 1875 година стана член на британскиот парламент каде ги започна опструкциите во законодавното тело со истовремена блокада на теренот. Во 1881 година иако беше затворен управуваше со борбата на ирските националисти.

1892.- Умре англискиот писател Алфред Тенисон кој пишуваше необично мелодични стихови. Дела: поемите „Кралевски слики“, „Принцеза“, елегија „Ин мемориам“ и голем број лирски песни.

1903.- Роден е ирскиот физичар Ернест Томас Синтон Волтон, еден од пионерите на нуклеарната физика. Во 1929 година заедно со Џон Даглас Кокрофт го развија првиот атомски акцелератор, а во 1951 година  ја поделија Нобеловата награда за физика. 

1914.- Роден е норвешкиот етнолог и истражувач Тор Хејердал, кој во 1947 година ја предводеше шестчлената експедиција „Кон-Тики“, пловејќи со сплав околу 9.000 километри помеѓу Перу и пацифистичките острови Туамату близи Тахитија.

1915.- Бугарија се вклучи на страната на Централните сили во Првата светска војна.

1927.- Во филмот „Џез пејач“ со глумицата Ал Џонсон, кој премиерно беше прикажан во Њујорк, првпат се слушна глас на глумец, со што беше означен почетокот на ерата на звучниот филм.

1930.- Роден е сиријскиот државник и генерал Хазеф ал Асад, кој на власт дојде во 1970 година. Во 1971 година стана претседател на Сирија.

1937.- Друштвото на народите ја осуди агерсијата на Јапонија врз Кина.

1943.- Кај селото Кленоец, Кичевско, во борба против балистичките банди и германските сили, загина Јосиф Јосифовски - Свештарот, народен херој на Македонија. Во оваа борба загинаа и повеќе од 70 партизани. Роден е во Гевгелија, на 2 август 1914 година.

1943.- Балистите запалија поваќе куќи во селото Кленоец и селото Попоец, Кичевско, а во наредните денови беа ограбени повеќе куќи и убиени луѓе во селата Душегубица, Иванчиште, Малкоец и други.

1944.- На Скопска Црна Гора е формирана Шеснаесеттата македонска НО григада.

1944.- Во селото Прждево, Неготинско, влегоа германските фашисти и почнаа да ги палат куќите и амбарите во знак на одмазда поради успешната акција на минерската чета, која истиот ден крена во воздух еден од оклопните германски возови. Притоа, фашистите стрелаа 21 невино лице и својот крвав поход го завршија во селото Бесвица, каде што, покрај палежот на куќите, стрелаа 39 луѓе.

1972.- Во железничка несреќа кај мексиканскиот град Салтиљо загинаа најмалку 208, а беа повредени повеќе од илјада луѓе.

1973.- Со заедничкиот напад на Египет и Сирија врз изреалските позиции на источниот брег на Суец и на Голанската висорамнина изби „Јом Кипур“ војната, четврта по судирот на Израел со Арапите. Војната заврши на 22 октомври со резолуција на Советот за безбедност при Обединетите нации.

1976.- Војната на хунтите во Тајланд ја собори владата на Сени Прамод, а војската на универзитетот во Бангкок масакрира голем број студенти.

1981.- Во Каиро, за време на воената парада е убиен египетскиот претседател Анвар ел Садат.

1989.- Умре американската глумица Бет Дејвис. Сними повеќе од 80 филмови и оствари голем број драмски улоги, воглавно играјќи несреќни и зли жени. Филмови: „Опасна“ (Оскар), „Џезабел“ (Оскар), „Мали лисици“, „Елизабета и Есекс“, „Хуарез“, „Што се случи со Беби Џејн“, „Се за Ева“, „Свадбен ручек“.

1989.- Тајфунот „Анѓела“ на филипинскиот остров Лузон усмрти најмалку 108 луѓе.

1991.- Во Белград допатува синот на последниот југословенски крал 46 годишниот принц Александар II Караѓорѓевиќ. Со звуците на химната "Божја правда" и традиционалниот пречек со сол и леб, и грутка земја, принцот со семејството беше пречекан од одборот за пречек на чие чело е Душан Ковачевиќ. Принцот Александар изјави: "Дојдов со надеж дека моето доаѓање ќе придонесе за мирот во оваа земја".

1991.- Индонезиски воен авион удри во владината зграда во Џакарта, усмртувајќи 102 и повредувајќи повеќе од 5.000 луѓе.

1992.- Републиканскиот конгресмен Дорнан го обвини демократскиот кандидат Бил Клинтон дека бил поканет во Москва од страна на КГБ, што го подржа него да демонстрира против виетнамската војна, пред повеќе од 20 години.

1996.- Во Скопје, на локалитетот „Средно Водно“, е осветен камен-темелникот на новата црква „Раѓање на Пресвета Богородица“.

2001.- Умре Петар Серафимов, еден од првите членови - основоположници на Македонската академија на науките и уметностите и професор на Градежниот факултет во Скопје. Роден е во Охрид, на 28 мај 1915 година.